Bir Anadolu Kentinin Modernleşmesi: Sivas’ta Cumhuriyetin Mekânları, 1930-1980

Sivas'taki Cumhuriyet dönemi Mimarlık çalışmalarının kapsamlı bir envanterini sunan, Doç.Dr. Uğur Tuztaşı ve Dr. Pınar Koç tarafından yönetilen “ Bir Anadolu Kentinin Modernleşmesi: Sivas'ta Cumhuriyetin Mekânları, 1930-1980” adlı kitap YEM Yayın tarafından yayımlandı.

 Doç.Dr. Uğur Tuztaşıve Dr. Pınar Koç; SURTAŞ İnşaat ve Akaryakıt A.Ş.'nin katkılarıyla yayımlanan bu kitap kaleme alma açıklamaları şöyle özetleniyor:

2016 yılından itibaren süregelen alan çalışması, arşiv araştırmaları, diğer belgeleme yöntemleri ve sürekli güncellenen bilgi dağarcığı sonunda ortaya çıkan bu çalışmayla Sivas'ta 20. yüzyıl mimarlık durumunun ortaya çıkmasının ve modernleşme pratiğinin kent dokusundaki izleklerinin takip edilebilmesi. Yapı-bozuma uğrayan Modern Mimarlık'ın evrenselliği geçersiz kılınmış ve 'modern', temelen yerel olarak kurulmuş diyalog aracılığıyla yerel gezinmelerini üretmiştir. Elbette yerel olan, amaçlı bir sunum biçimi olarak sadece gösterilen/seçilen bir mimari pratik değil ama aynı zamanda yerel karşılaşma, farklı mekanda sezilen/sezinlenen bir pratiktir. Bu nedenle yerel mimari külliyat ile Modern Mimarlık arasında bağ, içselleştirme süreci olmaksızın kavranabilecek bir durum söz konusu değildir. Bu bağlamda Bir Anadolu Kentinin Modernleşmesi: Sivas'ta Cumhuriyetin Mekânları, 1930-1980 isimli bu eser, salt bir katalog olmak gibi modern-yerel arasındaki karşılaşmayı ve diyaloğu Sivas'ın performansında özelliklerik amacıyla da tarzda. Mustafa Kemal Atatürk'ün Sivas'ı ziyareti sırasında ifade ettiği 'Cumhuriyetin temellerini burada attık' sözü ve Erken Cumhuriyet döneminin önemli kamu olay girişimlerinden olan Sivas Cer Atölyesi'nin bilinmeyen mekandaki modernleştirici tahakkümü bölgesinde bu kitap, Cumhuriyetimizin 29 Ekim 2023'te kutlanacak olan 100 . yılın anısına ithaf edilmiştir...”

 Kitap, Sivas'taki modernleşme pratiğinin ayrı mekanlardaki deneylerini deşifre etmek amacıyla kurgulanan altı ana bölümden oluşuyor:

Birinci bölüm, 'Kent Meydanı'nın Dönüşümü' olup bu kesici alan, kent, yıkım-yeniden inşaa edilen parçalara ve daha fazla maruz kalan bölgedir.

'Kentsel Açık Alanlar' bölümü, kamusal görünenin yeni tanımı olan, mekandaki yeşilleşmeye izini sürüyor.

'Yıkılan Yapılar' bölümü ise 1930-1980 zaman aralığında inşa edilen ve çeşitli sebeplerden dolayı yıkılan yapılar resmetmektedir. Bu bölüm beraberinde bir ironiyi de getirmektedir. Öyle ki, öğrencinin ilk çıkışı olan 2018 yılındaki sergisinde ayakta olan ancak sonrasında maalesef yıkılan yapılar bu gruba dahil oldu. Yaklaşık dört yıl gibi bir dönemi kapsayan süreç 20. yüzyılda inşa edilmiş pek çok yapı için hızlandırılmış bir yıkım süreci yürümüştür. Kısaca, Sivas'ta 20. yüzyıl mimari akışıyla hızla eriyen bir sürece yayıldı ve bu kitap, bu genel kapsamlı bir belgeleme özelliğinden bahsetti.

Kitabın dördüncü bölümünde, ayrılan mekândaki 'Kamu Yerleşmeleri' konu edilmektedir. Devlet Demiryolları Yerleşkesi, Cer Atölyesi Yerleşkesi, Çimento Fabrikası ve Yerleşkesi gibi önemli kamu kurumsal girişimleri, Sivas'ta Erken Cumhuriyet döneminin modernleştirici araçlar olarak ortaya çıkarken, 1950 sonrasında kamu yönetiminin taşra teşkilatları olarak organize edilen Karayolları ve Devlet Su İşleri gibi bölgelikler de kuruluşa büyük parçalar halinde nakledilmiştir.

'Kamusal Yapılar' adlı kitabın beşinci bölümü, mekânda kamu yapılarının etkinliği üzerine yoğunlaşmış ve 20. yüzyılda kentte kamusallığın sürekli büyümekte olan, iş hanları, okullar ve hastaneler gibi öne çıkan yapı türleri sunulmaktadır.

Kitabın son bölümünde ise kentteki modern 'Konutlar' yine kronolojik bir izlekle aktarılmıştır. Bu içerikte kira apartmanlarından kooperatif çalışmalarına kadar genişleyen bir çeşitliliğin olmasına dikkat edilmiştir.