Arredamento Mimarlık Tasarım Kültürü Dergisi 361. Sayı / Türkiye’de Mimarlığın Yüzyılı

Arredamento Mimarlık, 2023 sayılarında “100. Yıl” dizisiyle, Türkiye’de mimarlık ve ilgili disiplinlerin Cumhuriyet’in kuruluşundan bu yana geçirdiği değişimi mercek altına aldı.

Her biri konusunda uzman akademisyen, mimar, tasarımcı ve sanatçıların katkılarıyla hazırlanan bu sayılarda Türkiye’nin koruma, planlama, tasarım, malzeme, teknoloji ve sanat alanlarında kaydettiği yol detaylı bir şekilde ele alındı. Dizinin son sayısında ise “Türkiye’de Mimarlığın Yüzyılı” yine akademik ve pratik alandan uzman isimlerin konuya farklı odaklardan yaklaşan değerlendirmeleriyle tartışılıyor.

20. yüzyılın önemli Alman filozoflarından Ernst Bloch şöyle demişti: “Dünya tarihi (…) içinde odalardan fazla merdivenler bulunan bir evdir”. Saptaması, kendisi o konuyla hiç ilgilenmemiş olsa da mimarlık tarihi bağlamında önemliydi. Ardarda gelen üslup ve akımların dizimi şeklinde anlatılmasına alışılmış mimarlık tarihinin, karmaşık süreçler içinde hareket eden değişim rotaları olarak kavranması gerekliliğini ifade ediyordu. O rotaların hem tekil olmadığını, hem de belirli yaklaşımların, morfolojilerin, estetiklerin sabitlendiği “odalar” içinde sonlanmadığını anlatmaya çalışıyordu. Onun metaforik anlatımıyla merdivenler de çok sayıdaydı.

Türk mimarlığının tarihinin de 11. yüzyıldan başlayarak tekil bir rotada değişimler yaşayan bir süreç şeklinde yazılamayacağını iddia etmek mümkün. Orta Asya’dan başlayan, Sinan’da doruklaşan, sonra durağanlaşan, giderek gerileyen, Osmanlı çağının kapanışıyla ve Cumhuriyet’le yeniden kurulan bir mimarlık tarihi fazlasıyla yalınlaştırılmış bir tariyazım yaklaşımının ürünüdür. Karmaşık, zaman zaman kesilen, çoğunun ardılı da olmayan, bir sonrakini varetmeyen merdivenlerde devinilip durulmuştur. Sadece Türkiye’de değil, her yerde bu sarsak mimari değişim süreci olağandır.

Tema dosyasında Esra Akcan, T. Elvan Altan, Burak Altınışık, Aydan Balamir, Aslıhan Demirtaş, Neşe Gurallar, Korhan Gümüş, Can Gündüz, Gürbey Hiz, Güven Arif Sargın, Gökçeçiçek Savaşır ve İpek Yürekli’nin yüzyılı farklı veçhelerden değerlendirdikleri metinlerine; Tayfun Gürkaş’ın moderatörlüğünde, Ali Cengizkan, Uğur Tanyeli, Hakkı Yırtıcı ve Şebnem Yücel’in Cumhuriyet’in mimarlıkla imtihanını tarihyazımsal bir problem olarak tartıştıkları söyleşi eşlik ediyor. Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası’nın (ÇEİS) katkılarıyla yayınlanan “Opus Caementicium” başlıklı yazı dizisinin yeni bölümü, döneminin önemli modern yapılarından biri olarak 1956’da açılan yarışmayla hayata geçen Sakarya Hükümet Konağı’na yer veriyor. 1962-64 yıllarında tamamlanan yapının, üç şiddetli deprem yıkamadığı halde hasar ileri sürülerek ortadan kaldırılışını Oğuz Cem Çelik tartışıyor.

Yeni sayıda Sena Özfiliz, yakın tarihli iki sergi dolayısıyla, mimarlık ve yapılı çevrenin yeni biçimlerde kavranmasında çığır açmış olan Manplan fotoğrafçıları ve Iwan Baan’ın farklı zamanlardan diyalog içindeki üretimlerini inceliyor. 361. sayı ayrıca, Macaristan'nın köklü kültür kurumlarından Budapeşte Etnografya Müzesi’nin, 150 yıl süren göçerliği ardından, 2019 yılında açılan uluslararası yarışmayla kavuştuğu, NAPUR Architect tarafından tasarlanan kalıcı mekânına yakından bakıyor.