Betonart Mimarlık ve Tasarım Dergisi 80. Sayı / De Stijl ve Schröder Evi

Betonart’ın İdil Erkol Bingöl konuk editörlüğünde hazırlanan 80. sayısının ilk bölümü Hollanda merkezli De Stijl akımının manifestosunu ve temsil biçimlerini tartışırken, sayının ikinci bölümü akımın önde gelen mimari örneklerinden Schröder Evi’ne odaklanıyor.

Konuk editör İdil Erkol Bingöl, giriş yazısında temayı şöyle açıklıyor:

“Hollanda, 20 yüzyıl başında iki farklı avangard akıma ev sahipliği yapar. Biri hem ortaçağ zanaatının anonimliğini hem de modern sanatın öznelliğini taşıyan Amsterdam Okulu, diğeri makine çağına uygun yeni ve evrensel bir dil oluşturmayı hedefleyen De Stijl. Aynı coğrafyada, farklı motivasyonlarla ortaya çıkan ve ikisi de kısa soluklu olan bu iki akım arasında De Stijl, evrensellik arayışı nedeniyle tarih metinlerinde ayrıcalıklı bir yere sahip olur.

(…) De Stijl hareketi amaçladığı evrensel dili oluşturabilmiş midir? Alışılagelen tarih yazımının aksine, De Stijl’i benzerlikler değil, çeşitlilikler üzerinden anlamak ve anlatmak mümkün müdür? Betonart’ın 80 sayısı De Stijl akımına ve Schröder Evi’ne odaklanırken, akımın özelliklerini farklı alan ve ölçeklerde irdelemeyi amaçlıyor. (…)”

Sayıda Aydın Polatkan, De Stijl’in manifestolarına, kuramsal metinlerine ve akımın en önemli aktörü Theo van Doesburg’un düşünsel üretimine odaklanıyor.

Erdem Ceylan, De Stijl’in ilk temsilcilerinden Antony Kok’un şiirlerini, De Stijl’in ruhu ve “yasalarıyla” birlikte ele alırken, şiir yazmakla inşa etmek arasındaki ilişkiyi irdeliyor.

Melek Kılınç, Aydınlanma Çağı’ndan bu yana kullanılagelen aksonometrik projeksiyonla ilgili tarihsel bir perspektif sunuyor ve aksonometrik projeksiyonun De Stijl’in yeni mekân ve zaman-mekân kavrayışlarındaki ayrıcalıklı rolünü tartışıyor.

Pelin Nane ve Selim Sertel Öztürk, Cafe l’Aubette projesi için kullanılan farklı bir temsil yöntemi üzerinde duruyor. Barok döneme ait bir temsil yöntemi olan “açılmış yüzey” (developed surface) konusunu, Sophie Taeuber-Arp’ın Cafe l’Aubette çizimleri üzerinden ele alıyor.

Umut Şumnu, “Yeni iç mekân” arayışının 19. Yüzyıl’daki köklerini ve bütüncül sanat eseri (Gesamtkunstwerk) anlayışını irdelerken, bu yaklaşımların Schröder Evi’nin modern iç mekânını nasıl etkilediğini tartışıyor.

Pınar Sezginalp Özçetin, Schröder Evi’ni ev-yapımı, mekân-yapma, evsellik, modern iç mekân kavramları üzerinden değerlendiriyor.

Aylin Kartal, Gerrit Rietveld’in mobilya tasarım pratiğine odaklanıyor. Mobilya tasarımı ve üretiminin Rietveld’in kariyerindeki yerini aktarırken, yeni form arayışları, malzeme seçimi ve üretim teknikleriyle birlikte mobilya tasarımlarından örnekler sunuyor.

De Stijl sayısında ayrıca Kemal İlker Aldemir’in objektifinden Schröder Evi fotoğrafları ve Oğuz Büyükberber’in çizimleri yer alıyor.

Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası’nın katkılarıyla Yapı Tasarım Yarışması’na özel hazırlanan bölümde ise yarışmanın 2023 profesyonel kategori birincisi “ÇARK” projesini, mimarlar Kürşad Keçeci, Doğukan Cengiz ve Resul Ekrem Zengin anlatıyor.

80. sayının kapağında yer alan Schröder Evi çizimi ise Utrecht’te yaşayan klarinet sanatçısı, besteci ve iç mimar Oğuz Büyükberber’in imzasını taşıyor.